19 Eylül 2011 Pazartesi
UYAP’IN ÜCRETLENDİRİLMESİ - TARİHÇE VE HUKUKSAL BİR DEĞERLENDİRME
GİRİŞ
UYAP’ın ücretlendirilmesi fikrinin müellifi ve ilk uygulayıcısı Türkiye Barolar Birliği Başkanı Av. V. Ahsen Coşar’dır. Sayın COŞAR 2004 – 2010 yılları arasında Ankara Barosu Başkanlığı yapmış olup, 2006 yılında Adalet Bakanlığı’nca ücretsiz olarak barolara gönderilen UYAP Sertifikalarını avukatlara e-posta ile göndermek veya cd içerisinde teslim etmek yerine, “özel nitelikli zarf, cd-rom, kitapçık, personel gideri” bahanesiyle (1) avukatlara UYAP Sertifikalarını 25 TL’den satmaya başlamış, bilahare bu bedele zam yapmıştır. Adalet Bakanlığı’na Av. V. Ahsen COŞAR’ın başkanlığındaki Ankara Barosu tarafından gönderilen 15 Eylül 2006 tarihli yazıda UYAP Sertifika satış bedelinin % 20’sinin hibe edilmesinin teklif edilmesi üzerinde durulması gereken bir husustur. Ankara Barosu ücretsiz temin edilen bir şeyin baronun varlık sebebi olan avukatlara satılmasının hukuka aykırı olduğunun farkındadır ve bu hukuksuzluğa engel olabilecek mercii yani Adalet Bakanlığı’nı hukuksuzluğa ortak ederek tasarrufunu kalıcı kılmaya yönelik bir adım atmıştır. Ancak dönemin Adalet Bakanlığı bürokratları basiretli ve hukuka uygun bir davranış sergilemişler, Ankara Barosu’nun talebini cevap vermeyerek zımnen reddetmişlerdir. (2)
Av. V. Ahsen COŞAR’ın TBB Başkanı olmasından kısa bir süre sonra, Adalet Bakanlığı ile TBB Arasında Veri Erişim, Paylaşım ve Kullanma Esaslarına Dair Protokol (3) imzalanmış, UYAP’ın ücretlendirilmesine ilişkin en önemli adım atılmıştır. Anılan protokolün 5.7. maddesindeki, “Avukatların UYAP vasıtasıyla diğer kurum ve kuruluşlardan bilgi ve belge temin etmesi karşılığında ilgili kurumca talep edilebilecek bedel ile UYAP üzerinden sağlanan hizmete ait Bakanlıkça belirlenen bedel, TBB tarafından avukatlardan UBAP aracılığı ile tahsil edilir ve ilgili hesaplara aktarılır.” kuralı ile ücretli UYAP hukuk sistemimize resmen girmiştir. Bu protokol TBB’nin Bakanlık bürokratları karşısındaki ezik durumunu göstermesi açısından da önemlidir. Yargının kurucu unsuru avukatların UYAP’a erişimini ücretli hale getiren bu protokol, avukatların alın teri ile satın alınan ve adliyeler kurulan turnikeleri adliyenin demirbaşı yapmakta (4) , hakimlerin önüne konacak LCD monitörlerin bile TBB tarafından satın alınmasını öngörmektedir. (5) Adliyenin demirbaşı turnikeler ile hakimlerin kullanımına sunulan LCD monitörlerin bakım, onarım giderleri ise yine biz avukatlar tarafından karşılanacaktır.
UYAP’ın ücretlendirilmesi yolunda 3. ve en önemli adım Adalet Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi ile TBB arasında müzakeresi devam eden süreçtir. Kendilerini her ziyarete gelenle çekilen fotoğrafı, basında lehlerine çıkan her haberi sitelerine koyan ve her fırsatta katılımcı ve şeffaf oldukları iddia eden TBB ve Ankara Barosu’nun (6) mensuplarına duyurmadığı bu gelişme, Afyon Karahisar Barosu Başkanlığı’nın açıklaması ile avukatların gündemine gelmiştir. (7) Ancak halen ne Ankara Barosu ne de TBB, Adalet Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi yazısı ile bu yazıya verdikleri cevabı biz avukatlarla paylaşma cesaretini/samimiyetini gösterememişlerdir. Bu süreç özellikle TBB’nin şeffaflık konusundaki politikalarının ne kadar samimiyetten uzak olduğunu göstermektedir.
KONUNUN ANASAYA HUKUK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ (8)
Tüccar baro/TBB – tüccar devlet anlayışının temsilcileri tarafından dikkate alınmayan Anayasanın 73. maddesi uyarınca, “…Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.” Yargı hizmetinden faydalanan vatandaşlar açısından harç veya benzeri mali yükümlülük olan UYAP ücretinin TBB ile Adalet Bakanlığı arasındaki bir protokol tahsil edilmesinin anayasanın anılan 73. maddesine aykırı olacağı açıktır. (9) Çünkü avukat aracılığı ile tahsil edilen UYAP ücreti vatandaş açısından harç benzeri bir yargılama gideri olup Anayasanın 73. maddesi uyarınca bu bedelin yasal bir dayanak olmadan tahsil edilmesi mümkün değildir.
KONUNUN HARÇLAR KANUNU AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Bazı kamu kurum ve kuruluşlarının yaptıkları hukuki işlemden ve sundukları hizmetten dolayı aldıkları para harç olarak tanımlanmaktadır. Harç bir yönüyle devletin yaptığı harcamaya katılma olup hizmetin gerçek bedelinin karşılığı değildir. Yargı harçları ise 492 Sayılı Harçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir. UYAP’ın da bir parçası olduğu yargı hizmetinden faydalanan/mağdur olan vatandaş, 492 Sayılı Harçlar Kanunu uyarınca bu hizmetin maliyetine harç ödeyerek katılmaktadır. UYAP vatandaşa yeni, hiç olmayan bir hizmet sunmamaktadır. UYAP yargı hizmetinin yeni biçimler kullanılmak suretiyle zenginleştirilmiş bir hali olup asıl faydalananı büyük ölçüde adliye personeli ve devlettir. 492 Sayılı Kanun uyarınca harca tabi tutulan bir hizmetin, UYAP bahane edilerek harç adı dışında ücrete tabi tutulması mümkün değildir.
SONUÇ
Yargı hizmetinin nihai amacı adil yargılamadır/adalettir. Gelişen teknolojinin adil yargılamayı amacına ulaşmamızda önemli bir işlev gördüğü, adil kullanıma açık bir UYAP’ın bu amaca bizi yakınlaştıracağı kuşkusuzdur. Ancak UYAP sürecinde tercih edilen enstrümanların/araçların da adil olması gerekir. Adil olmayan araçlar kullanılarak adalete ulaşılması mümkün değildir. Kendi içinde çelişkili (10) Harçlar Kanunu nedeniyle ağır bir yargı harcı yükü altındaki vatandaşa UYAP nedeniyle ek mali yükümlülük getirmek adil yargılamaya hiçbir fayda sağlamayacak, aksine avukat/vatandaş maliyeti azaltmak adına bazı delilleri incelemekten kaçınacak netice adalet zarar görecektir.
1) Bahanesiyle dememizin bir sebebi var. Çünkü Sayın COŞAR, bir avukata hitaben yazdığı 16 Temmuz 2008 tarihli yazısında bu satış bedelini masrafları dahi karşılamadığını iddia ederken Adalet Bakanlığı’na hitaben yazdığı yazıda tahsil ettiği bedelin (karı çok bulduğundan olsa gerek) % 20’sini Bakanlığa hibe etmeyi teklif etmiştir.
(2)Bakınız 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu madde 10 ve 11.
(3)
http://web.e-baro.web.tr/uploads/00/Haberler/Belgeler/TBB/Bakanlik_TBB_Protokol_02052011.pdf
(4)Bakınız madde 5.12.
(5)Bakınız madde 5.13.
(6)Ankara Barosu aralarında bizim de bulunduğumuz avukatların makaleleri, e-postaları, protestoları neticesinde bu konuda bir açıklama yapmak zorunda kalmış, gecikmesine gerekçe olarak TBB ile arasındaki yazışmaların aleni olmamasını gerekçe göstermiş, bu aşamada açıklama yapılmasının sürece zarar verebileceğini belirtmiştir, http://www.ankarabarosu.org.tr/Detay.aspx?SYF=6354 Ne yazık ki Ankara Barosunun bu açıklamayı yaparken hedef kitlesinin/muhatabının avukatlar olduğunu unutmaktadır. Daha bu yazıdan 1 ay önce TBB ile arasındaki aleni olmayan yazışmaları yayımlayan aynı Ankara Barosu değil midir? http://www.ankarabarosu.org.tr/Detay.aspx?SYF=6310 Ücretli UYAP konusundaki yazışmaları açıklamak sürece zarar verecekse, müzakereler devam ediyorsa ÜCRETLİ UYAP’a HAYIR imza kampanyası başlatmak neyin nesidir? Ankara Barosundan ricamız zeka seviyemizle dalga geçmemesi, hata yaptığında hatasını kabul etmesidir.
(7) Afyonkarahisar Barosunun Biz Ücretli UYAP’ta Yokuz ! açıklamasını okumak için http://www.afyonbaro.org.tr/?go=newsdetail&newsid=275
(8)Bu konuda özenli bir çalışma için bakınız, UYAP – AVUKAT PORTALIN ÜCRETLENDİRİLMESİ, Av. Doğan ALPER, http://www.inisiyatif.net/document/130_2011.pdf
(9)Bakınız dipnot 8.
(10)Harçtan muaf bir kamu kurumu mesela SGK aleyhine nisbi harca tabi bir dava açtığınızda ve davayı kazandığınızda ödediğiniz harç iade ediliyor. Davayı kaybettiğinizde de ödediğiniz harç iade ediliyor. Madem her durumda iade edilecek, bu harç neden alınıyor?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder